Στα Χέρια της Αλήθειας

ΠΕΡΙ ΚΥΠΡΟΥ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η εθνοφρουρά αναλαμβάνει αυτοβούλως να αμυνθεί αφού βάλλεται και η ΕΛΔΥΚ. Αλλά είναι ήδη αργά. Μια μερική έστω επιστράτευση την προηγούμενη θα επέτρεπε το πρωί της 20ης Ιουλίου να υπάρχουν τα προβλεπόμενα δύο τάγματα στον χώρο απόβασης και την Κυρήνεια, να είχε οργανωθεί επάκτιο πυροβολικό και να συμπληρωνόταν η εμπόλεμη σύνθεση των μονάδων. Η μόνη μονάδα ακτής, το ηρωικό 251 Τ.Π., δεν θα σφαγιαζόταν φεύγοντας από την εν ειρήνη έδρα του. 

Η ταυτόχρονη αντιμετώπιση θυλάκων και απόβασης απαιτούσε επιστράτευση, η Εθνοφρουρά των 10.000 δεν μπορούσε και τον επιθετικό ελιγμό κατά των θυλάκων και κατά των εισβολέων να ενεργήσει συγχρόνως, με την Ελλάδα παρατηρητή. Όταν οι ελληνοκυπριακές μονάδες το πρωί της εισβολής σπεύδουν να βγουν από τα στρατόπεδα, δέχονται τα καταστρεπτικά πυρά της τουρκικής αεροπορίας. Τα ελληνικά τάγματα που περισφίγγουν τον θύλακο Λευκωσίας  Αγύρτας έχουν χάσει την υπεροχή. Το χειρότερο είναι ότι, λόγω του πραξικοπήματος, δεν βρίσκονται ούτε αυτά ούτε οι μοίρες καταδρομών στις προβλεπόμενες από τα σχέδια θέσεις αφού ασχολούνταν με την επιβολή του νέου καθεστώτος. Οι τρεις μοίρες καταδρομών, που θα επετίθεντο στο βόρειο ορεινό τμήμα του θυλάκου στον Πενταδάχτυλο, είναι στη Λευκωσία για την ασφάλεια του πραξικοπήματος από το οποίο και έχουν μειωμένη μαχητική ικανότητα.  Στο μεταξύ στην Αθήνα ο Σίσκο διαβεβαιώνει ότι θα σταματήσει τους Τούρκους αν δεν κηρύξει η Ελλάδα τον πόλεμο. Η στρατιωτική ηγεσία και το «υπουργικό συμβούλιο» των ασπαλάκων συνέρχεται, κουβεντιάζει και κηρύσσει γενική επιστράτευση. 

Ο Ιωαννίδης απειλεί με πόλεμο επειδή τον «εξαπάτησαν» ενώ ο στρατός θέλει δυο μέρες για να προετοιμαστεί. Ο «πρόεδρος της δημοκρατίας» Γκιζίκης, οι μεγαλόσχημοι ως τότε υπουργοί και στρατηγοί, ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων (ΓΕΕΘΑ) στρατηγός Μπονάνος οι αρχηγοί των Επιτελείων (Γαλατσάνος, Παπανικολάου, Αραπάκης), άβουλα ανθρωπάκια ως τότε στα χέρια του ταξιάρχου Ιωαννίδη, θα του αντιταχθούν για τον ίδιο λόγο που τον υπάκουαν. Για τη σωτηρία του ασήμαντου τομαριού τους. Ο Αραπάκης προτείνει ανοιχτά την παράδοση της εξουσίας στους πολιτικούς. Τα περί πολέμου ήσαν ανοησίες αφού ο όγκος των ελληνικών μονάδων είναι στην… Αθήνα και όχι στον Έβρο όπου ο εχθρός έχει προετοιμαστεί και είναι τριπλάσιος σε μεραρχίες και τετραπλάσιος σε άρματα μάχης. Η σωτηρία της Κύπρου μπορούσε να προέλθει μόνο με την πρόβλεψη της εισβολής ή έστω την αποστολή των υποβρυχίων και των F-84 ή των F-4Ε αμέσως μετά την εκδήλωση της και χωρίς να κηρυχθεί πόλεμος. Έτσι την ευθύνη για κήρυξη πολέμου θα την είχε η Τουρκία, πράγμα απίθανο. Αλλά τα 22 υπερσύγχρονα F-4 Ε μόλις στις 22 Ιουλίου θα σταλούν από την Ανδραβίδα στην Κρήτη!  Απόγευμα της 20ης Ιουλίου, θαυμάστε την περιγραφή του Μεχμέτ Αλή Μπιράντ: «Ο Μεχμέτ κλείνει το ραδιόφωνο του. Γύρω απλώνεται μια περίεργη νεκρική σιωπή. Πού είναι αυτοί οι Έλληνες τέλος πάντων; 

Οι Τούρκοι δεν είχαν συναντήσει καμιά σοβαρή αντίσταση κατά την προέλαση τους». Χωρίς ενόχληση τα αποβατικά γυρίζουν στη Μερσίνα για να… φέρουν και το δεύτερο κύμα της επίθεσης! Η αντεπίθεση που θα εξαπολύσουν μετά το απόγευμα και το βράδυ οι ελληνικές δυνάμεις είναι ισχνότατη (από τα 27 άρματα στη Λευκωσία, ακινητοποιούνται τα 23 αφού οι διοικητές τους. Λαμπρινός και Κορκόντζελος, ήξεραν μόνο κατά του Μακαρίου να τα χρησιμοποιούν και να πολιτικολογούν αντί να κάνουν συντήρηση), με εξαίρεση την επίθεση των καταδρομέων που γρήγορα διατάσσονται να υποχωρήσουν. Από τις 04:30 το πρωί, με την τουρκική αεροπορία να κυριαρχεί, η πίεση χαλάρωσε  Ο Αττίλας τόσον από πλευράς σχεδίου όσον και εκτέλεσης αποδείχθηκε απίστευτα πρόχειρος και ερασιτεχνικός. Αποβιβάστηκε ευχερώς επειδή δεν συνάντησε αντίσταση. Δεν διέθετε επαρκείς και κατάλληλες δυνάμεις (αποβιβάστηκαν μόλις 6.000 άνδρες), δεν μερίμνησε για τον απαιτούμενο στρατηγικό εδαφικό χώρο, ακριβώς επειδή ήταν ενήμερος ότι δεν θα συναντούσε αντίσταση. Οι σποραδικές αντιστάσεις των γενναίων τού δημιουργούν αμηχανία. Αδρανεί καίτοι επιτιθέμενος, ζητεί απεγνωσμένα ενισχύσεις που χρειάζονται 48 ώρες για να φτάσουν. Και γι’ αυτό τρέμει το πρώτο βράδυ της εισβολής, φοβάται νυχτερινή αντεπίθεση της Εθνοφρουράς. Παρά ταύτα δεν περιφρουρεί το χώρο του με προφυλακές μάχης ούτε κάνει προσπάθεια διεύρυνσης του μετά την αποβίβαση. Ποιοι τον καθησυχάζουν;

Η μάχη που θα μπορούσε να κερδηθεί από την πρώτη νύχτα δεν δόθηκε ποτέ από την Εθνοφρουρά. Την είχαν διαλύσει τα εμφύλια πάθη, το πραξικόπημα και η χουντική αβελτηρία. Δεν εφαρμόστηκαν τα προβλεπόμενα σχέδια. Η μάχη αυτή δεν δόθηκε ποτέ. Το Συμβούλιο Ασφαλείας ζητεί κατάπαυση του πυρός και απόσυρση των ξένων δυνάμεων από την Κύπρο. Ο Κίσινγκερ πέτυχε αυτό που ήθελε, τώρα έπρεπε να αποτραπεί ο ελληνοτουρκικός πόλεμος και να αρκεστούν οι Τούρκοι σε όσα είχαν κατακτήσει. Ο Σίσκο μεταφέρει στην Άγκυρα ότι η χούντα συμφώνησε να παραμείνουν στην Κύπρο αλλά εντός των θυλάκων τα τουρκικά στρατεύματα που είχαν αποβιβαστεί, να αντικατασταθεί ο Σαμψών και να αποσυρθούν οι αξιωματικοί που έλα­βαν μέρος στο πραξικόπημα. Οι Τούρκοι έχουν υλοποιήσει την πρώτη φάση του σχεδίου τους που προέβλεπε διέξοδο του θυλάκου στη θάλασσα και δημιουργία προγεφυρώματος, ώστε να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για το νέο κυπριακό κράτος ή τη διπλή ένωση.  Η κατάπαυση του πυρός είναι μια καλή λύση και για τον Αττίλα που βρίσκεται σε δυσχερή θέση. Η οδός Κερύνειας – Λευκωσίας δεν έχει τεθεί ακόμη υπό έλεγχο, στον Πενταδάχτυλο συνεχίζονται συγκρούσεις, οι θύλακοι πολιορκούνται (έχουν πέσει Λεμεσού, Λάρνακας και Πάφου). 

Την ίδια μέρα (21 Ιουλίου), τουρκικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν μοίρα του στόλου τους, την οποία εκλαμβάνουν ως ελληνική νηοπομπή και βυθίζουν το αντιτορπιλικό Κοτζάτεπε. Τι είχε συμβεί; Το αρματαγωγό «Λέσβος», που απέπλευσε μετά τη διαταγή της Αθήνας για να επιστρέψει με τους άνδρες της ΕΛΔΥΚ που απολύονταν, σταματά στην Πάφο, βομβαρδίζει τον τουρκοκυπριακό θύλακο και αποβιβάζει τους άνδρες. Την ενέργεια αυτή εξέλαβαν οι Τούρκοι ως άφιξη ενισχύσεων από την Ελλάδα και, αναζητώντας τη νηοπομπή, εβύθισαν το «Κο­τζάτεπε».

Ράπτης Γεώργιος Α. Ιστορικός