Στα Χέρια της Αλήθειας

ΠΕΡΙ ΚΥΠΡΟΥ

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

Στην Αθήνα οι αρχηγοί των επιτελείων αποκρούουν την ανόητη εισήγηση Ιωαννίδη για πόλεμο (ανόητη διότι ήταν αργά και όχι γιατί δεν έπρεπε) και ο Μπονάνος ζητεί από τον Αραπάκη να ανακληθούν τα υποβρύχια. Όντως αυτά διατάσσονται μεσημέρι 21ης να επιστρέψουν, για να διαταχθούν και πάλι στις 22 να πλεύσουν προς Κύπρο και να… ανακληθούν εκ νέου στις 23! Ο Μπονάνος διατάσσει και την επιστροφή του οχηματαγωγού «Ρέθυμνο» που είχε φτάσει 100 μίλια νότια της Λεμεσού με το 537 Τ.Π. και ένα τάγμα Κυπρίων εθελοντών. Η ελληνική μοίρα καταδρομών, που ξεκινά με 15 Νοράτλας από την Κρήτη, φτάνει νύχτα 21 προς 22 με απώλειες λόγω της κατάρριψης ενός και των ζημιών σε τρία αεροσκάφη από κακή συνεννόηση με τις φίλιες δυνάμεις. Δεν ξέρανε καν αν έρχονταν μαχητικά ή μεταγωγικά! Υπεύθυνος και για αυτό το αίμα υπήρξε ο θλιβερός Μπονάνος που δεν θεώρησε σωστό να βρίσκεται στο γραφείο του τη νύχτα για να συντονίσει τις επιχειρήσεις και να ενημερώσει το ΓΕΕΦ για την αποστολή της μοίρας. Επιπρόσθετα ας σκεφτούμε και κάτι άλλο: Αφού έφθασαν τα Νοράτλας, γιατί δεν μπορούσαν να φτάσουν και μαχητικά, να ανεφοδιαστούν και να αρχίσουν δράση το πρωί της 22ας;

Οι Τούρκοι εκμαιεύουν το βράδυ από τον Κίσινγκερ κατάπαυση πυρός (από τις 16:00 της επομένης όμως!) για να σταθεροποιηθούν στο προγεφύρωμα. Ο Κίσινγκερ τους διαβεβαιώνει ότι, αφού οι ενισχύσεις από το δεύτερο κύμα με τα άρματα μάχης φτάνουν από ώρα σε ώρα, είναι εφικτή η εκεχειρία το απόγευμα της επομένης. Ρητά δε τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν την αποστολή ενισχύσεων και μετά την κατάπαυση του πυρός! Το μεσημέρι της 22ας Ιουλίου καταλαμβάνεται η περικυκλωμένη Κερύνεια και αποβιβάζεται το δεύτερο κύμα. Η Αθήνα διά στόματος Αραπάκη (κυβέρνηση και Ιωαννίδης έχουν εξαφανιστεί) αποδέχεται στη διάρκεια της νύχτας τη σχετική μεσολάβηση, τα υποβρύχια διατάσσονται να επιστρέψουν αφήνοντας ελεύθερο το χώρο μεταξύ Μ. Ασίας- Κύπρου προ και κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας.

Η «τρίτη χούντα», που επέζησε μόλις δυο μέρες και αποτελείτο από τους Μπονάνο- Αραπάκη- Γαλατσάνο- Παπανικολάου συνεχίζει κι αυτή εν αγνοία της το σχέδιο των Αμερικανών. Η Ελλάδα αντί να αντεπιτεθεί και να εξαλείψει το αδύνατο προγεφύρωμα, απαγορεύοντας συνάμα την ενίσχυση του από την Ανατολία αναζητεί τη λύση στην πολιτική μεταβολή. Η χούντα είναι πια άχρηστη για τους πάτρωνες της. Οι Τούρκοι, παρά την εκεχειρία, μετά την Κυρήνεια και τη συνένωση της με το θύλακο της Λευκωσίας, καταλαμβάνουν την Άσπρη Μούττη στον Πενταδάχτυλο και την πεδιάδα του Δικώμου. Ολοκληρώνεται η μεταφορά της 39ης μεραρχίας και μεταφέρεται απρόσκοπτα και άλλη μία, η 28η. Έρχονται άρματα. Η εκεχειρία είναι απαραίτητο στάδιο του σχεδίου για τη σταθεροποίηση και ενίσχυση των Τούρκων, αλλά και για τη δρομολόγηση των μεταπολιτευτικών διαδικασιών στην Ελλάδα.

23 Ιουλίου. Στρατιωτική ηγεσία και υπουργικό συμβούλιο αγνοούνται, τα έχουν χαμένα. Η Ελλάδα δεν εκπροσωπείται από κανέναν. Ο ναύαρχος Αραπάκης αναλαμβάνει πρωτοβουλία, μη υπάρχοντος άλλου, δια­ραγματεύεται και αποφασίζει. Το μείζον είναι να παραδώσουν την ευθύνη της εξουσίας άρον – άρον κι όχι η σωτηρία της Κύπρου. Το ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως. Οι χουντικοί ασπάλακες ενδιαφέρονται πια μόνο για τη σωτηρία του τομαριού τους. Οι «αρχηγοί» αποφασίζουν πολιτικοποίηση και ο Μπονάνος σπεύδει στον Γκιζίκη, ο οποίος καλεί το μεσημέρι τους άλλους αρχηγούς και εν συνεχεία τον Ιωαννίδη που ζητεί 48ωρη άδεια αφού υπόσχεται πως δεν θα αντιδράσει! Η σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών με τον Γκιζίκη οδηγεί σε εντολή προς τον Π. Κανελλόπουλο. Αραπάκης και Αβέρωφ όμως επικοινωνούν με τον Καραμανλή, η εντολή προς Κανελλόπουλο αίρεται. Τη νύχτα της 23ης Ιουλίου οι Έλληνες με τα κεράκια γιορτάζουν το τέλος της χούντας. 

Ο Κίσινγκερ ανασαίνει με ανακούφιση. Το χειρότερο, η λαϊκή εξέγερση του ένοπλου επιστρατευμένου λαού είχε αποφευχθεί. Με την υψηλή αμερικανική εποπτεία δίνονται οι σχετικές διαβεβαιώσεις και η τρίτη χούντα παραδίδει την πολιτική εξουσία αφού παραμένει επικεφαλής του στρατού- προφανώς λόγω των μέχρι τότε θριάμβων της. Η αλλαγή φρουράς αποκαλείται «αποκατάσταση της δημοκρατίας». Η νέα ηγεσία κράτησε την υπόσχεση της, δεν έθιξε τους υπεύθυνους της τραγωδίας, άλλωστε σε λίγες εβδομάδες κατέστη συνένοχη μέσω της ανοχής του Αττίλα-2. Φροντίζει να εντάξει στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας τους αφελείς του Κέντρου παραδίδοντας μάλιστα στο Γ. Μαύρο την ηλεκτρική καρέκλα του υπουργείου Εξωτερικών για να τον καταστήσει συνένοχο της εγκατάλειψης της Κύπρου. Όπερ και εγένετο. Στις 25 Ιουλίου αρχίζει η διάσκεψη της Γενεύης, χωρίς τον χουντικό ΥΠ.ΕΞ. Κυπραίο που δήλωνε ότι προτιμά τη Γενεύη γιατί του αρέσει το ελβετικό «φοντί». Δεν πρόλαβε να το απολαύσει. 

Οι Τούρκοι προελαύνουν και ενισχύουν τις δυνάμεις τους παραβιάζοντας χωρίς προσχήματα την εκεχειρία. Ο Γ. Μαύρος απειλεί με αποχώρηση αλλά οι Τούρκοι συνεχίζουν να προωθούνται αφού ο θύλακος Κερύνειας – Λευκωσίας δεν ικανοποιεί τα σχέδια τους. Ζητούν να αποσυρθούν οι ελληνικές δυνάμεις από τους θυλάκους της Νότιας Κύπρου. Οι Τούρκοι ζητούν προκειμένου να σταματήσουν την προώθηση τους, την εκκένωση των τουρκικών χωριών από τις ελληνικές δυνάμεις. Το προγεφύρωμα διευρύνεται συνεχώς.

Ράπτης Γεώργιος Α., Ιστορικός