Ο Σοσιαληστής Οικονομολόγος

Η Φάπα του Φ.Π.Α.

Όλοι ξέρουν ότι ο Φ.Π.Α. είναι ένας φόρος και, πιστεύω, οι περισσότεροι ξέρουν ότι σημαίνει Φόρος Προστιθέμενης Αξίας. Αλλά βάζω στοίχημα ότι πολλοί δεν ξέρουν την πραγματική του σημασία για την οικονομία.

Ας δούμε πρώτα την βάση του, δηλαδή το αντικείμενο πάνω στο οποίο υπολογίζεται ο φόρος, την Προστιθέμενη Αξία.

Κάθε προϊόν περνάει από κάποια στάδια παραγωγής, μέχρι να φτάσει να πωληθεί στον τελικό καταναλωτή. Για ευκολία ας πούμε ότι ένα κιλό ψωμί γίνεται από ένα κιλό αλεύρι, το οποίο προέρχεται από ένα κιλό σιτάρι. Ας πούμε επίσης ότι ένα κιλό σιτάρι κοστίζει 5 €. Κατά συνέπεια από την μηδενική αξία, αφού δεν υπήρχε σιτάρι, μέχρι την παραγωγή και πώλησή του, η Προστιθέμενη Αξία για το σιτάρι είναι 5 €. Αν το αλεύρι πωλείται για 10 € το κιλό, τότε από τα 5 € που πήραμε το κιλό σιτάρι, έχουμε προσθέσει άλλα 5 € και αυτή είναι η Προστιθέμενη Αξία για το αλεύρι (προσθέτω, προστιθέμενη... ομμόριζα αν πάτε ποτέ στον Τροχό της Τύχης, σημειώστε τα δε ξέρετε). Αν το κιλό ψωμί πωλείται για 15 €, από τα 10 € που πήραμε το κιλό αλεύρι προσθέσαμε άλλα 5 κτλ κτλ.

Όπως θα έχετε καταλάβει υπάρχουν δύο τρόπο για να φορολογηθεί η προστιθέμενη αξία. Είτε στο τέλος, όταν το προϊόν πωλείται στον τελικό Καταναλωτή, είτε σε κάθε στάδιο παραγωγής λίγο τη φορά. Ο πρώτος έχει τον κίνδυνο ότι δεν μπορείς να ξέρεις για όλα τα αγαθά αν αγοράζονται για κατανάλωση ή μεταπώληση κάθε φορά (π.χ. το αλεύρι το αγοράζουν και οι νοικοκυρές και οι φούρνοι), κατά συνέπεια είναι εύκολο να χάσεις έσοδα. Ο δεύτερος έχει το πρόβλημα ότι είναι λίγο πολύπλοκος, καθώς πρέπει να φορολογείται μόνο η προστιθέμενη αξία, άρα να υπολογιστεί, άρα.... τρέχα γύρευε.

Τελικά επιλέχθηκε να γίνεται κάτι ενδιάμεσο, ή καλύτερα λίγο και από τα δύο. Ο Φ.Π.Α. μπαίνει σε κάθε πώληση, είτε λιανική, είτε χονδρική, στο σύνολο της τιμής,

σαν να ήταν η τελική πώληση. Στο παράδειγμά μας, ο Φ.Π.Α. στην πώληση ενός κιλού αλεύρι θα ήταν 10 € και 10%, δηλαδή το αλεύρι θα κόστιζε 11 €. Αλλά, θα ρωτήσετε, αν το αλεύρι το αγόραζε φούρνος, που θα πουλήσει μετά και το ψωμί; Ο φούρνος πλήρωσε 1 € Φ.Π.Α., ενώ θα πάρει 1,5 € ακόμα Φ.Π.Α. από τον καταναλωτή (15 € επί 10%). Όταν η εφορία του ζητήσει να υποβάλλει Φ.Π.Α. αυτός θα πρέπει να αποδώσει 1,5€ που εισέπραξε, μείον 1€ που ήδη έχει πληρώσει, μόνο το 0,5 € που του αναλογεί. Με τον ίδιο τρόπο ο «μύλος» που φτιάχνει αλεύρι από σιτάρι αποδίδει άλλο ένα 0,5€ και ένα τελευταίο 0,5€ ο αγρότης για το σιτάρι.

Μετά από όλα αυτά τα μπερδεμένα οικονομικά, ας μπούμε στο κομμάτι που ενδιαφέρει τον πολύ κόσμο. Ο Φ.Π.Α. έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό. Βασικά δύο. Αλλά το βασικό του είναι ότι τον πληρώνει εξ ολοκλήρου ο καταναλωτής. Το δεύτερο επίσης σημαντικό του χαρακτηριστικό είναι ότι πρακτικά αυξάνει τις τιμές όλων των αγαθών. Αν δεν υπήρχε Φ.Π.Α., ο καταναλωτής θα αγόραζε το ψωμί 15€ αντί για 16,5€ στο παράδειγμά μας με Φ.Π.Α. 10%.

Μια από τις μεγάλες κουβέντες πρόσφατα ήταν αν πρέπει να πέσει ή να ανέβει ο Φ.Π.Α. Καλή ερώτηση και με δύσκολη απάντηση. Βλέπετε ο Φ.Π.Α. στα είδη πρώτης ανάγκης (τρόφιμα π.χ.) είναι ένα από τα πιο σίγουρα έσοδα του κράτους, προφανώς αν υποθέσουμε ότι κανείς δε φοροδιαφεύγει (που είναι μάλλον θέμα ταινίας επιστημονικής φαντασίας). Ωστόσο αν ο Φ.Π.Α. πέσει και δεδομένου ότι αν πέσει θα πέσει και η τιμή των ειδών αυτών, είναι πολύ πιθανό να αυξηθεί και η κατανάλωσή τους και τα έσοδα του κράτους τελικά.

Τελικά το δίλλημα είναι: Είτε διατηρούμε τον Φ.Π.Α. σε υψηλό συντελεστή και διατηρούμε (για όσο αντέχει ακόμα ο Έλληνας να τον πληρώνει) τα έσοδά του ψηλά, είτε μειώνουμε τον συντελεστή του, χάνουμε ένα μέρος από τα έσοδα άμεσα, αλλά κερδίζουμε μακροπρόθεσμα λόγω της αύξησης των πωλήσεων και της κινητικότητας της αγοράς.

Από καθαρά οικονομική άποψη, δεν υπάρχει σε αυτό το δίλλημα σωστή και λάθος επιλογή. Εξαρτάται καθαρά και μόνο από το όραμα του διαχειριστή των φόρων. Κοινώς... εγώ ότι είχα να πω το είπα, τις προτάσεις και τα παράπονά σας στον κ. Τσακαλώτο.

Και πριν φύγω για να έχετε ένα μέτρο σύγκρισης. Στα 0,75€ που πληρώνετε για ένα κιλό ψωμί. Τα 0,15€ είναι ο φόρος. Η καθαρή αξία του ψωμιού είναι περίπου 0,60 €. Από εδώ και πέρα όπως έλεγε και ο Γεωργίου... ξύσε το αυτί σου και προβληματίσου...

Μάμαλης Νάσος, Οικονομολόγος