V for Vassia

“Πειρατικό” ή “Πλοίο των τρελών” ;

Πριν το 3000 π.Χ. παρατηρούμε, μέσα από διάφορα ευρήματα, πως υπήρχαν ήδη πλοία για το εμπόριο και τη ναυτιλία. Ταυτόχρονα με τα πλοία αυτά, λαοί οι οποίοι ασχολήθηκαν νωρίς με τη ναυτιλία έβγαλαν και τους φοβερότερους πειρατές. Συγκεκριμένα οι Αιγύπτιοι, οι Μινωίτες και οι Αθηναίοι πειρατές θεωρούνταν οι πλέον επικίνδυνοι από αρχαιοτάτων χρόνων. (Το φαινόμενο αυτό εξαλείφθηκε με τον Γαβίνειο Νόμο τον 1^ο αιώνα π.Χ. από τους Ρωμαίους…)

Καθώς αυτοί οι λαοί είχαν πολλές γνώσεις από μικρή ηλικία για τη θάλασσα, αλλά και για τη λεηλάτηση πλοίων, ήταν σαφέστατα εξαιρετικά δελεαστικό γι’ αυτούς να κλέβουν τον πλούτο των πλοίων και ενίοτε και ολόκληρο το πλοίο! Σαφώς αυτό ήταν άδικο, αλλά ένας φτωχός ψαράς γινόταν εύκολα ένας πλούσιος καπετάνιος ή μέλος μιας συμμορίας πληρώματος πειρατικού πλοίου.

Σίγουρα όλοι μας έχουμε δει κινηματογραφικές ταινίες ή έχουμε διαβάσει βιβλία με πειρατές. Το Κυνήγι του Θησαυρού, η αδρεναλίνη της μάχης και της ληστείας και φυσικά η αγωνία για το τρόπαιο μας έχουν εξιτάρει όλους κάποιες φορές. Παρατηρούμε δε, ότι ενώ θεωρούμε “κακό πράγμα” την κλεψιά, πάντα μέσα μας θα θέλαμε να είμαστε με τη μεριά των πειρατών και όχι με των νομοταγών πολιτών. Αυτό συμβαίνει διότι, κατά βάθος, όλους μας ενθουσιάζει λιγάκι το κομμάτι της περιπέτειας…

Το πλήρωμα λοιπόν των πειρατικών πλοίων αποτελούνταν συνήθως από άπληστους, φτωχούς, ζητιάνους, δούλους, ορφανά, φυλακισμένους που είχαν αποδράσει και γενικά αδύναμους ανθρώπους παραγκωνισμένους ή περιθωριοποιημένους.

Ωστόσο, περίπου στα 1400 μ.Χ. εμφανίστηκε στη Δυτική Ευρώπη και ένα άλλο είδος πλοίων, που θεωρώ ότι λίγοι από εμάς γνωρίζουμε, τα «πλοία των τρελών» ή «Στουλτιφέρα νάβις». Κάτι σαν “πλωτά τρελάδικα” θα έλεγε κάποιος…

Τα πλοία αυτά μετέφεραν άτομα με “ψυχικές ή νοητικές διαταραχές” και όχι μόνο. Όποια άτομα αποτελούσαν «ντροπή ή βάρος της κοινωνίας», δηλαδή τρελοί, παραβάτες του Νόμου, ηλικιωμένοι, εμφανισιακά δύσμορφοι, ορφανά ή παιδιά παρανόμων δεσμών, έπρεπε με κάποιο τρόπο να τα ξεφορτωθούν. ‘Έτσι τα στοίβαζαν σε πλοία και τα έδιωχναν από την πόλη. Κάποια εξ αυτών των πλοίων χάνονταν στις θάλασσες και τα άτομα που ήταν μέσα κανείς ούτε τα αναζητούσε ούτε ενδιαφερόταν να μάθει τι απέγιναν.

Θεωρώ ότι οι ταινίες που έχουν γίνει με πειρατές έχουν πάρει πολλά στοιχεία από τέτοιου είδους πλοία για να διαμορφώσουν τους ιδιαίτερους χαρακτήρες των καπετάνιων και των πληρωμάτων, ώστε η ιστορία, το παραμύθι και αργότερα η ταινία να εξάπτουν τη φαντασία και να δίνουν όλα τα απαγορευμένα στοιχεία στο κοινό.

Η ίδια η θάλασσα είναι από μόνη της αψυχολόγητη και απροσδόκητη, μια κλέφτρα του χρόνου, του μυαλού και της φαντασίας. Τόσο γαλήνια και τόσο επικίνδυνη ταυτόχρονα. Γεμάτη περιπέτειες αλλά και κινδύνους. Κατά συνέπεια δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την ιστορία της και αυτά τα γεμάτα ενδιαφέρον -αν μη τι άλλο- πλοία των πειρατών, αλλά και των τρελών!

     

Βάσια Γκούβρα, Πολιτισμιολόγος