Ο Σοσιαληστής Οικονομολόγος

Ευρωζώνη... γιατί φτιάχτηκε, τι σκοπούς εξυπηρετεί και τι πήγε στραβά

Πρώτα να διασαφηνίσω ότι με το Ευρωζώνη, θα εννοώ την Ευρωπαϊκή Ένωση σαν νομισματική ένωση και όχι σαν μια πολιτική ή ότι άλλο οντότητα. Εδώ θα αναφερθώ καθαρά στα οικονομική κριτήρια και αναμενόμενα αποτελέσματα του Ευρώ και όχι σε πολιτικά παιχνίδια ή κόντρες ή ότι άλλο.

Ας δούμε πρώτα τα βασικά χαρακτηριστικά του Ευρώ. Είναι ένα κοινό νόμισμα, με το οποίο οι οικονομίες των χωρών της Ε.Ε. συνδέθηκαν μεταξύ τους. Χρησιμοποιείται στην ζώνη του Ευρώ, η οποία θεωρείται μια αγορά, μέσα στην οποία διακινούνται ελεύθερα αγαθά και υπηρεσίες.

Γιατί φτιάχτηκε το Ευρώ; Αρχικά ας πάμε σε κάποιες βασικές οικονομικές αρχές. Όσο μεγαλύτερη, ισχυρότερη και αυτάρκης είναι μια οικονομία, τόσο καλύτερα για αυτήν. Ιδανική οικονομία (αυτό που στα οικονομικά ονομάζεται οικονομική ισορροπία) είναι αυτή η οποία καταναλώνει ακριβώς ότι παράγει. Επειδή αυτό το μοντέλο είναι προϊόν θεωρίας και μόνο και ποτέ δε μπορεί να γίνει πράξη (ή έστω πολύ δύσκολα στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον), πρακτικά η καλύτερη οικονομία είναι αυτή που μπορεί να παράγει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος των απαραίτητων για την εσωτερική της κατανάλωση προϊόντων και να εξάγει περίπου την ίδια αξία όσων εισάγει.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα την οικονομία Α, η οποία παράγει ψωμί και ρούχα. Παράγει περισσότερο ψωμί από ρούχα, οπότε πρέπει να εισάγει κάποια ρούχα για να καλύψει τις ανάγκες της. Σκοπός της είναι να εξάγει τόσο ψωμί, ώστε η αξία του να καλύπτει (κατά προτίμηση να υπερκαλύπτει αν θέλουμε να βγάλουμε και κέρδος) την αξία των ρούχων που εισάγει.

Πρακτικά στον κόσμο οικονομίες που έχουν την δυνατότητα, τόσο από τεχνογνωσία, όσο και από πρακτικά ύπαρξη των απαραίτητων πρώτων υλών, να πετύχουν αυτή την ισορροπία είναι ελάχιστες. Συγκεκριμένα οι οικονομίες των Η.Π.Α., της Ρωσίας, της Κίνας και ίσως, της ανερχόμενης Ινδίας. Καμία Ευρωπαϊκή χώρα δε θα μπορούσε μεμονωμένα να πετύχει κάτι τέτοιο, για λόγους διάφορους. Αλλά ας πούμε, απλοποιώντας λίγο την κατάσταση, ότι οι χώρες που έχουν πετρέλαιο δεν έχουν βιομηχανία και οι χώρες που έχουν βιομηχανία δεν έχουν πετρέλαιο.

Με την ένωση που έφερε το Ευρώ, δημιουργείται ακόμα μια υπερ-οικονομία, με την γεωγραφική εξάπλωση της Ρωσίας, την βιομηχανική δύναμη των Η.Π.Α. και την πρόσβαση σε πρώτες ύλες και εργατικό δυναμικό της Κίνας. Αν προσθέσουμε και την γεωγραφική θέση, καθώς και το εξαίρετο δίκτυο συγκοινωνιών ανέμεσα στις χώρες της Β. Ευρώπης κυρίως, βλέπουμε ότι η Ε.Ε. μπορεί να ανταγωνιστεί στα ίσα τις άλλες 4 υπερ-οικονομίες. Ταυτόχρονα, με την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών η εσωτερική ζήτηση της ευρωζώνης μπορεί να καλυφθεί από την εσωτερική της παραγωγή. Η Ελλάδα δεν παράγει αυτοκίνητα; Παράγει η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία. Η Γερμανία δεν παράγει πορτοκάλια; Παράγει η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία. Και σαν ένας κύκλος το κάθε κράτος συμπληρώνει τα άλλα στο τι παράγει και τι ζητάει, πλησιάζοντας την αυτάρκεια σαν σύνολο. Το μόνο αγαθό στο οποίο δε θα μπορούσε να είναι αυτάρκης αυτή η οικονομία είναι το πετρέλαιο, αλλά για αυτό υπάρχουν και οι εξαγωγές. Για να καλύπτουν την εισαγωγή του.

Όλα αυτά ακούγονται καλά και ρόδινα, αλλά αν είναι έτσι γιατί τώρα είμαστε εδώ που είμαστε; Τα προβλήματα ξεκινάνε από την βασική αρχή της εξειδίκευσης και από τις αρχές της αυτάρκειας που είπαμε παραπάνω. Η Ε.Ε. δεν είναι μια μόνο χώρα. Είναι πολλές μαζί. Στην Ρωσία το να παράγει η μια περιοχή αυτοκίνητα και η άλλη σιτάρι δεν προκαλεί κανένα πρόβλημα στις περιοχές αυτές γιατί οι πολιτικές που ακολουθούνται δημοσιονομικά, νομισματικά και γενικά είναι ίδιες. Ο αγρότης στη Σιβηρία έχει την ίδια απολαβή από κρατικές υπηρεσίες με τον αγρότη στον Καύκασο. Με το ίδιο κόστος. Στην Ευρώπη όμως, ο Έλληνας αγρότης με την Γάλλο αγρότη έχουν κρατικές υπηρεσίες, απολαβές, προστατευτισμό, επιδοτήσεις και ότι άλλο, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Επιπλέον, οι νότιες χώρες, που δεν έχουν την βαριά βιομηχανοποίηση των βορείων, χρειάζονται εκ των πραγμάτων τα ακριβότερα βιομηχανικά προϊόντα, των οποίων την εισαγωγή δεν μπορούν να καλύψουν με την εξαγωγή πρώτων υλών.

Θα σκεφτείτε: Μα τα προβλήματα αυτά τώρα τα είδαμε; Δεν τα ξέραμε όταν φτιαχνόταν αυτή η Ευρωζώνη; Φυσικά και τα ξέραμε. Και έγινε ότι ήταν δυνατόν για να μειωθούν όσο το δυνατόν περισσότερο. Και δόθηκαν χρήματα για να γίνουν επενδύσεις και να γίνει περισσότερο αυτάρκης η οικονομία της Νότιας Ευρώπης και δόθηκαν επιδοτήσεις για να αυξηθεί η παραγωγή πρώτων υλών και αγροτικών προϊόντων σε επίπεδα που να μπορεί να γίνει μια υγιής ανταλλαγή με τα περισσότερο βιομηχανοποιημένα που δεν θα ήταν δυνατόν να παράξει ανταγωνιστικά η κάθε χώρα, σε μια οικονομία που ο κολλοσός του Βορρά θα ανταγωνιστεί την νέα εταιρεία του Νότου επί ίσοις όροις.

Θυμηθείτε όμως τι έγιναν αυτά τα χρήματα... Έγιναν διακοποδάνεια, καταναλωτικά δάνεια, καινούργια σπίτια και σκάφη αναψυχής και αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού, αντί να γίνουν νέες επιχειρήσεις με περισσότερο βιομηχανικό σκεπτικό ή να αναβαθμιστούν παλιές επιχειρήσεις μεταποίησης και να πάνε ένα σκαλί παραπάνω.

Έγιναν σπίτια και πολυτελή ή «φτιαγμένα αυτοκίνητα» οι επιδοτήσεις, αντί να γίνουν τρακτέρ και συνεταιρισμοί και τυποποιητήρια και σύγχρονες κτηνοτροφικές ή ότι άλλο μονάδες.

Στην αρχή η Ε.Ε. έδειχνε να δουλεύει. Γιατί το σχέδιο ήταν να αγοράσουμε από την Γερμανία με τα δάνεια που παίρναμε και αυτό κάναμε. Αλλά αντί να αγοράζουμε μηχανήματα και τεχνογνωσία και τρακτέρ από την Γερμανία, εμείς αγοράζαμε είδη πολυτελείας και αυτοκίνητα πολυτελείας και κινητά τηλέφωνα. Σε αυτό φυσικά δε βγήκε χαμένη η Γερμανία, αφού τα χρήματα που έδωσε τα πήρε πίσω και με τόκο μάλιστα και θα τα ξαναπάρει τώρα όπως δείχνουν τα πράγματα. Η Ελλάδα έχασε γιατί δανείστηκε, ξόδεψε τα πάντα στις διασκεδάσεις και την ματαιοδοξία της και τώρα; Τώρα ήρθε ο λογαριασμός.

Η Ευρωζώνη ήταν, στα χαρτιά, μια εξαίρετη ιδέα από οικονομική σκοπιά. Είχε τα προβλήματά της, δεν μπορούσαν να λυθούν όλα, αλλά με τον κατάλληλο χειρισμό θα μπορούσε να αποδώσει καρπούς και να βελτιώσει πολύ την ζωή των Ευρωπαίων πολιτών, τουλάχιστον από υλικής-οικομικής άποψης.

Χάλασε επειδή οι Ευρωπαίοι εμπιστεύτηκαν τους ίδους ψεύτες, κλέφτες και ανίκανους (συχνότερα και τα τρία μαζί) πολιτικούς που εμπιστεύτηκαν και οι Έλληνες για να κάνουν αυτό που έπρεπε.

Χάλασε επειδή οι Έλληνες δεν σκέφτηκαν ποτέ ότι τα χρήματα που παίρνουν από τους ίδιους πολιτικούς θα έπρεπε κάποια στιγμή να τα επιστρέψουν.

Χάλασε επειδή οι πολιτικοί ήταν τόσο ικανοποιημένοι που θα επανεκλέγονταν επειδή έδωσαν χρήματα στους Έλληνες, που δεν ασχολήθηκαν ποτέ στο να σιγουρευτούν ότι τα χρήματα χρησιμοποιούνται σωστά, αν τους ενδιέφερε ποτέ.

Τι θα γίνει αν βγούμε έξω; Από καθαρά οικονομικής άποψης λίγα πράγματα. Συγκεκριμένα τα εξής:

• ·         Αντί για ευρώ θα έχουμε ένα νέο νόμισμα. Οι τιμές θα πέσουν (αν και είναι πολύ πιθανό απλά να μείνουν στα ίδια επίπεδα και να αυξηθούν αρκετά οι μισθοί) σε όσα αγαθά παράγονται εγχώρια και επειδή αυτά είναι αρκετά είδη πρώτης ανάγκης, όχι δε θα πεινάσουμε.
• 
  
• ·         Οτιδήποτε παράγεται εκτός Ελλάδος θα ανέβει τουλάχιστον πέντε φορές πάνω μετά την υποτίμηση (γιατί προφανώς θα έρθει) του νέου νομίσματος. Το νούμερο δεν είναι τυχαίο, είναι προϊόν ερευνών. Ενδεικτικά θα σας πω κάτι που εισάγουμε και δε φανταζόσαστε ποτέ ότι μπορεί να μην μπορείτε να αγοράσετε ποτέ. Βενζίνη. Εκτός αν σε πέντε μέρες καταφέρετε να βρείτε και να εξορύξετε πετρέλαιο εγχώρια για να το στείλετε στα διυληστήριά μας.
• 
  
•          Όσες επιχειρήσεις εξάγουν οτιδήποτε παράγεται εγχώρια θα βρεθούν με περισσότερα χρήματα από ότι θα μπορούν να ξοδέψουν.
• 
  
•       Οι επιχειρήσεις που για κάποιο σημείο στη παραγωγική τους διαδικασία χρειάζονται να εισάγουν το οτιδήποτε θα κλείσουν. Γιατί πολύ απλά τα έξοδά τους θα είναι πολύ περισσότερα από τα έσοδά τους. Αυτό δεν ισχύει για το σύνολο αυτών των επιχειρήσεων, αλλά η δοκιμασία που θα περάσουν θα είναι πολύ σκληρή και ένας σημαντικός αριθμός τους θα κλείσουν. Ενδεικτικά να σας πω ότι τον καφέ τον εισάγουμε.

Με τα παραπάνω εγώ βλέπω, πιστεύω και άλλοι μαζί μου, ότι ήταν σωστό το ότι μπήκαμε στην Ευρωζώνη. Το λάθος ήταν ότι δεν ασχοληθήκαμε καθόλου με την οικονομική λογική που αυτή πρέσβευε, μαζί με εμάς και οι εταίροι μας, προφανώς έχουν και αυτοί ένα μερίδιο ευθύνης. Ωστόσο, τώρα που μπήκαμε στο χορό, πρέπει να χορέψουμε. Γιατί αν δεν χορέψουμε, δεν θα πεθάνουμε, ωστόσο θα βρεθούμε σε μια κατάσταση με πολύ περισσότερες ελλείψεις από όσες αντιμετωπίζουμε σήμερα. 

Μάμαλης Νάσος, Οικονομολόγος